Tam-is nga Kalamposan sa Sweet Pepper

Ni ZAC B. SARIAN
Bisaya Disyembre 1, 2010

DAGHANG mag-uuma kasagaran mananom sa ilang mga tanom sa tuyo nga makaani sa dakong bahin sa ilang produksiyon panahon sa Pasko. Kini ang panahon nga makadawat na ang mga tawo sa ilang bonus ug anaa sa sitwasyon nga magselebrar og mogasto. Nagtuo ang mga mag-uuma nga mabaligya nila sa maayong presyo ang ilang mga naani. Busa, naghimo silag kaugalingong kalkulasyon kon kanus-a sila mananom sa paborito nilang mga tanom.

Apan kini wala sa hunahuna ni Willis Gonzales, 44 anyos ug usa ka mechanical engineer, kinsa nanginabuhi kaniadto sa construction business ug karon hingpit nang nag-ugmad og umahan sa Brgy. Alae, Manolo Fortich, Bukidnon. Nagsugod siya sa pagpanguma niadtong 1998 ug gitawag niya ang iyang kaugalingon nga contrarian farmer. Wala siya moawat sa panghunahuna sa kadaghanang mag-uuma sa rehiyon nga manayming sa pagtanom aron makaani panahon sa Pasko. Maoy iyang gitayming ang pagtanom nga makaani siya sa Pebrero hangtod na sa Mayo. Hinuon, duna siyay pipila ka tanom alang sa ubang bahin sa tuig, apan ang daghan niini maani sa Pebrero ngadto sa Mayo, labi na ang paborito niyang tanom nga sweet pepper.

Sulod na sa pipila ka tuig karon, nakamugna siyag maayong kita gikan sa iyang sweet pepper nga mas nailhan nga atsal sa Kabisay-an ug Mindanao. Duna man hinuoy daghang matang sa sweet pepper apan maoy iyang kinaham karon ang gitawag og Emperor nga naugmad sa East-West Seed Company. Himungahon kini nga matang sa atsal. Dili man dagko ang bunga niini kaysa ubang matang sa sweet pepper, apan baga kini ug lig-on. Dili kini daling madaot sa biyahe. Maayo usab kining gamiton sa pagdelata sa mga tuna.

Sa panahon sa among pagbisita, Oktubre 18, misulti siya nga mag-anihan siya og kaduha sa usa ka semana sukad sa Agosto 13. Natanom niya ang mga binhi sa Emperor niadtong Mayo ug Hulyo. Gilangkob kini sa 6,400 ka punoan nga gitanom sa 8,000 metro kuwadrado. Naghimunga na kinig maayo. Gani, ang uban mahimong produktibo hangtod sa Disyembre. Apan ang maani dili kaayo daghan kaysa maani gikan sa iyang gitanom nga maanihan sugod sa Pebrero.

Mitug-an si Willis nga nag-andam na siya karon sa luna ug mga binhi nga itanom karong Nobiyembre. Maoy nag-una niyang mga merkado sa iyang mga tanom ang Cagayan de Oro ug Cebu. Gitun-an niya ang price trend ug iyang naobserbahan nga sa iyang target market, ang labing maayong presyo makuha sa bulan sa Pebrero ngadto na sa hinapos sa Mayo. Pananglitan, niya pa, ang iyang naani niadtong Mayo sa miaging tuig nabaligya sa tag-P120 kada kilo. Niini, nahalinan siyag halos usa ka milyon ka pesos nga bili sa sweet pepper nga naani niya gikan sa 5,000 ka punoan. Sa laing bahin, sa Nobiyembre ug Disyembre, mius-os ang iyang kita. Sa miaging Disyembre, niya pa, ang kasarangang presyo nga iyang nakuha tag-P30 lang kada kilo tungod sa oversupply niadtong panahona.

Naobserbahan ni Gonzales nga daghan ang pista ug uban pang selebrasyon sa Bohol panahon sa ting-init. Daghan usab ang mga turista nga moduaw sa Bohol ug Cebu niining panahona, ug busa, dunay dakong panginahanglan sa maayong kalidad sa utanon, apil na niini ang sweet pepper.

Giangkon ni Willis nga ang atsal nagkinahanglan og dakong puhunan kaysa ubang mga utanon apan namatud-an niya nga kini mas dako og kita. Miingon siya nga mogasto siyag P18 ngadto sa P25 matag punoan gikan sa pagtanom ngadto na sa kataposang pag-ani niini. Nagpasabot kini nga sa usa ka libo ka punoan, mogasto siyag P18,000 ngadto sa P25,000. Apan sayon ra kining mabawi. Base sa iyang rekord sa mga tanom nga kasamtangan niyang gianihan, ang matag punoan kasagaran maanihan na niya og 2.1 ka kilo human sa ika-11 niya nga pagpangani. Bisan kon tag-P50 lang kada kilo diha sa umahan, mibalor na og P100 ang iyang naani matag punoan. Atol sa among pagduaw, bag-o lang nangani si Willis sa iyang ika-20 nga pagpangani. Mag-anihan siya matag Lunes ug Huybes.

Si Willis nagpahigayon sa kaugalingon niyang pagpanguma sa halos 10 ka ektaryang luna. Apan wala niya tamni ang tanang bahin niini sa samang higayon sa tibuok tuig. Matag tingpananom, lainlain ang iyang itanom sa usa ka bahin. Papahulayon niya ang ubang bahin sa iyang propedad aron malikayan nga matapok ang mga sakit. Pananglitan niini ang usa ka bahin nga iyang gitamnan og paliya sa miaging tuig gipasagdan nga wala matamni tungod kay miatake ang pipila ka sakit sa iyang paliya. Plano niya nga iya kining tamnan og ubang tanom, sama sa sweet corn o watermelon sa sunod higayon. Ug ang bahin sa luna nga anaa sa atubangan sa iyang balay nga halos usa ka ektarya, nga gitamnan og atsal sa miaging tuig, karon gitamnan na og sweet corn ug watermelon nga mitangkod nang usa ka bulan.

Gitanom niya ang labing maayong barayti nga iyang nakuha ug misagop sa naugmad nga mga teknik sa produksiyon. Ang tanom nga sweet pepper gitanom una sa raised beds kun pinabugdo nga tamnanan nga gitabonan og black plastic mulch. Ang mulch magpugong nga manubo ang mga sagbot ug usab makatabang sa pagkonserbar sa kaumog sa yuta panahon sa ting-init. Panahon sa ting-ulan, ang mulch makatabang usab aron malikayan ang pagkapundo sa tubig ug pagkabanlas sa yuta.

Mainampingon siya sa iyang pagpangabono. Panahon sa unang bulan, mag-aplay siya og lima ka gramo sa ammonium sulfate (21-0-0) matag tanom kada semana. Paglabay sa usa ka bulan, mag-aplay na usab siya matag semana sa gitawag niyag “cocktail” nga gilangkoban sa equal parts sa complete (14-14-14), calphos (calcium phosphate) ug muriate of potash (0-0-60). Sa gidaghanon nga 15 ngadto sa 20 ka gramo matag punoan. Kon ang tanom maghimunga na, iabono niya ang “cocktail” nga gilangkob sa 60 ka bahin sa 0-0-60, 20 ka bahin sa complete fertilizer (14-14-14) ug 20 ka bahin sa calphos. Sa rate usab nga 15 ngadto sa 20 ka gramo matag punoan. Ang pagpangabono kinamoton sa pag-aplay sa iyang mga tawo sa umahan nga sa pagka karon mikabat nag napulo.

Ang produktibong kinabuhi sa iyang sweet pepper nagdepende sa nagalungtad nga presyo sa merkado. Kon ang presyo ubos ug dili na mokita, pasagdan na niyang malaya ang iyang mga tanom. Apan kon ang presyo taas ug maayo pa ang iyang kita, atimanon niya kinig maayo. Niining bahina, ang panahon sa pagpamunga mahimong molungtad og upat ka bulan o mga 32 ka higayon nga pagpangani.

Ang nakanindot sa atsal kay taas ang productive life niini. Ang presyo kasagaran taas kaysa ubang mga utanon. Ug kini ang dakong rason nganong kini maoy paborito ni Willis Gonzales, ang mechanical engineer nga misulod sa full-time farming imbes nga magpraktis sa iyang propesyon. Para niya, ang pagpanguma dili lang angay nga kapanguwartahan, apan angay usab nga kahinguhaan sa kalipay.—

Usa ka Hinungdanong Tanom sa Amihanang Mindanao ang Kalabasa

Ni ZAC B. SARIAN
Bisaya Nobiyembre 24, 2010

Si Virgie Llido, dakong komprador og kalabasa, miasoy nga usa ka negosyanteng Hapon miduol niya pipila ka higayon ug miingon nga interesado kining mopalit og labing menos 250 ka tonelada matag bulan alang sa paghimo og squash flour.

ANG kalabasa kasagaran malambigit nato sa ubos nga pamantang, sama sa kon ang usa mahatagan og “Kalabasa Award”. Apan alang sa mga mag-uuma sa Amihanang Mindanao, ang kalabasa usa ka hinungdanong tanom nga ilang kapanguwartahan. Ang mga mag-uuma, labi na sa Bukidnon ug Misamis Oriental, magakuhaan og maayong kita gikan sa kalabasa sulod na sa duha ka dekada. Gani, kining duha ka lalawigan mao may sentro sa produksiyon sa kalabasa sa nasod.

Ang mga mag-uuma ming-ayon sa pagtanom og kalabasa tungod sa daghang maayong rason. Usa na niini, nga dili kini dakog gasto sa pagprodyus sahi sa ubang high-value vegetables, sama sa kamatis o sweet pepper. Hinuon, may mga virus nga mahimong moatake sa ubang mga matang sa kalabasa apan mahimo kining malikayan pinaagi sa pagtanom sa resistant varieties. Usa na niini ang variety nga Suprema nga ginabaligya sa East-West Seed Company. Kini naugmad sa sayong bahin sa 1980 ug nagpabilin nga paborito nga matang hangtod karong panahona tungod kay lamian kining kan-on ug motubo sa ideyal nga gidak-on. Ang mga bunga kasagaran motimbang og lima ka kilo, hinuon, mahimo sab nga moabot og 13 kilos matag usa. Ang Suprema mao say paborito sa mga pumapalit ug tigpangangkat tungod kay pupareho ang bukdo-bukdo ug kanal-kanal sa bunga.

Ang kalabasa ginatanom sa Bukidnon ug Misamis Oriental sa tibuok tuig. Kasagaran kining ginatanom sa gagmayng mga mag-uuma. Hinuon, duna say pipila nga nananom og dinaghan. Usa sa nananom og kalabasa sa 50 ka ektarya nga staggered basis sa tibuok tuig mao si Rumel Castilla sa Malaybalay City. Usa usab siya ka tigpangangkat ug financier. Siya ang mo-finance sa produksiyon sa gagmayng mga mag-uuma ug mopalit usab sa ilang mga abot.

Tungod kay dunay luag nga luna nga haom alang sa pagpananom og kalabasa sa Amihanang Mindanao, ang mga manananom kasagaran dili magpatubo sa ilang mga tanom nga sunod-sunod sa usa ka lugar. Ang sunod nilang mga tanom adto patuboon sa ubang dapit. Kini usa ka paagi sa paglikay sa impeksiyon sa sakit. Ang mga mag-uuma naghunahuna sa ilang tanom dili sa terminong inektarya apan sa terminong unsa kadaghan ang lata sa binhi nga ilang gitanom matag tingpananom.

Pananglitan, usa ka mag-uuma mahimong magtanom og duha ka lata sa binhi matag semana o matag duha ka semana. Ang duha ka lata nga may sulod nga 5,000 ka liso nga mobalor og P3,300 matanom sa tunga sa ektaryang luna. Ang kinatibuk-ang bili sa produksiyon, apil na ang mga liso, kasagaran P8,000 ngadto sa P12,000. Ang kasagarang maani mga 15 ka tonelada. Hinuon, mahimo usab kining motaas ngadto sa 30 ka tonelada, matod ni Lorenzo Esmeralda, marketing supervisor sa East-West Seed.

Dunay mga panahon nga ang farmgate price ubos kaayo. Sama sa kasamtangang presyo nga P1 kada kilo. Apan ang mga mag-uuma padayon sa pagpatubo og kalabasa tungod kay mokita pa man gihapon sila bisan pa sa ubos nga presyo. Malaomon sila nga sa dili madugay ang presyo mobalik ra sa normal, sa tag-P4 ngadto sa P5 kada kilo. Niining presyoha, ang mga mag-uuma makalaom gyod og maayong kita.

Si Lorenzo Esmeralda nagpasabot nga ang dili kasarangang ubos nga presyo nahitabo tungod sa daghang naani nga Suprema karong tuiga. Gibutyag niya nga sa miaging tuig, ang East-West nakasinati og kakulang sa binhi tungod sa dili maayong panahon sa seed-producing areas. Sa diha nga duna nay igong suplay sa binhi sa sayong bahin ning tuiga, ang tanan nananom sa paborito nilang Suprema variety. Ug ang resulta, oversupply.

Ang kalabasa ginatanom sa daghang lungsod sa Bukidnon ug Misamis Oriental. Ang gidaghanon mahimong masukod gikan sa gidaghanon sa binhi sa Suprema nga nabaligya sa East-West ngadto sa mga mag-uuma sa duha ka lalawigan karong tuiga, nga mikabat og 5.2 toneladas. Kining gidaghanona dunay potensiyal nga ani nga 156,000 ngadto sa 312,000 ka tonelada sa bunga nga mobalor og P156 milyones ngadto sa P312 milyones sa ubos nga farmgate price nga P1 kada kilo. Kon P4 ngadto sa P5 kada kilo pa unta ang farmgate price, ang balor sa naani mahimong motaas og kaupat o kalima ka pilo.

Ang naani gikan sa duha ka lalawigan gipadala sa dagkong mga siyudad sa Luzon ug sa Visayas. Ang dagkong shipment gipadala sa Manila. Sa usa ka trader lang, si Virgie Llido sa Cagayan de Oro, nagtumod og 80 toneladas ngadto sa upat ka pumapalit niini sa Metro Manila. Duna say ginagmay nga gitumod sa Cebu, Leyte ug Bacolod City. Ang laing dagkong traders nga duna say kaugalingong loyal customers sa Manila ug dagkong siyudad sa Visayas mao sila si Rodolfo Ondong sa Valencia City ug Rumel Castilla sa Malaybalay.

Sa laing bahin, ang plant breeders sa East-West Seed Company nakaugmad og bag-ong barayti nga mahimo sab nga matanom sa mga mag-uuma. Kini usa ka improvement sa Suprema. Duna kiniy mottled skin ug bagaon nga unod. Sayo usab kining mahingkod, matod pa ni Renita Beronilla, senior plant breeder sa kompaniya. Mahingkod kini sulod sa 64 ka adlaw gikan sa pagtanom dili sama sa Suprema nga 80 ngadto sa 90 ka adlaw.

Laing barayti nga ginaugmad usab sa East-West mao ang ginatawag nila og peanut type. Ang porma niini momay-ong sa bayanan sa mani. Gagmay kini apan mas unoron kaysa uban nga dili peanut type tungod kay gamay ra ang awhang sa sulod sa bunga.

Si Virgie Llido nagtuo nga dunay maayong potensiyal sa pagpalapad sa produksiyon sa kalabasa sa Amihanang Mindanao. Usa ka negosyanteng Hapon, niya pa, miduol niya pipila ka higayon ug miingon nga interesado kining mopalit og labing menos 250 ka tonelada matag bulan alang sa paghimo og squash flour. Giingnan niya ang negosyanteng Hapon nga dili problema ang suplay sa gidaghanon nga gikinahanglan niini. Kon kini matigayon, ang pagprodyus og kalabasa sa Mindanao labi pang mokita nga negosyo.—

Pasagdi Ang Mga Wati Maoy Mokaon Sa Imong Basura

Usa ka modelo sa kahon sa mga wati.

LAGMIT nakadungog ka na sa karaang panultihon nga nagkanayon: “Duha ka langgam sa usa lang ka bato.” Kon nakakat-on ka unsaon pagpahigayon sa pagpamuhi og mga wati, nan, may paagi ka unsaon nga madespatsar ang imong mga basura ug sa samang higayon, nakamugna ka pag organikong abono ginamit lang ang bisan unsang basura gikan sa kosina.

Talagsaon, di ba?

Kaniadto tingali, morag inamaw kining maong ideya. Tiaw moy mamuhi na hinuog wati. Apan sa dis-og sa teknolohiya sa panguma, napamatud-an nga ang umahan sa wati dako kaayog kaayohan. Tiaw mo, gibanabana nga ang 4 ka kilong wati mokonsumog 2 ka kilong basura sa kosina kada adlaw ug moprodyus og 1 ka kilong vermicast kun organikong abono para sa mga tanom.

Unsaon kini paggama? Lagmit may moingon, lisod. Sa mga nagsugod-sugod, nagkinahanglan ka lag kahon nga gama sa kahoy. Mas maayo ang kahoy kaysa plastik sanglit makalapos-lapos man ang hangin niining maong materyal. Gani, mahimo man nga makahimo kag kahon ginamit lang ang mga baratiha ug uban pang kahoy nga wa na gamita. Mahimo sab ganing gamiton ang karaang mga tarima, sama nianang gipanggamit sa mga pantalan o kaha kanang mga kahoy nga sudlanan sa prutas nga gikan sa gawas.

Aron walay mausik nga espasyo, kinahanglan nga banabanaon mo ang kahon nga igo sab kabutangan sa imong mga basura ug sa wati mismo. Sa matag libra sa basura, nagkinahanglan kag usa ka piye kuwadrado nga espasyo sa imong kahon. Sa gihabogon sa kahon, gitambag nga anaa kini sa unom ngadto sa napulog duha ka pulgada.

Aron paghatag og higayon sa tubig nga libreng makahunob, kinahanglan nga mabutangan og lungag ang sag-od sa kahon. Mga napulo ka lungag, puyde na. Gamitig barena. Kon walay tiil-tiil ang imong kahon, mahimo kining ipatong og bato o kaha kahoy nga dos por kuwatro. Kinahanglan man god nga alsa og diyotay ang sampot sa kahon aron makalahos-lahos lang ang hangin ug tubig sa ilawom.

Barenahi sab og pipila ka gagmayng bangag ang kilid sa kahon alang sa tawhay nga bentilasyon. Igong hangin ang gikinahanglan sa mga wati.

Ug sa kataposan, aron magsugod na pagtrabaho ang imong worm farm, imong tabonan ang ibabaw nga bahin sa kahon. Kinahanglan nga ang tabon igo-igo gyod nga makalandong ug makangiob sa kahon. Batasan man god sa mga wati nga maulawon sa kahayag. Gawas niini, ang tabon gikinahanglan sab aron dili daling moalisngaw ang kaumog sa sulod sa kahon.

Kon pananglit ibutang mo sa gawas sa balay ang imong worm farm, kinahanglan nga ang tabon lig-on gayod ug makabarog batok sa ulan. Makahatag sab kinig igong panalipod batok sa mga langgam, baki, bitin, ug uban pang dangan.

Bisan asa mo ibutang ang imong kahon sa mga wati, kinahanglan nga bantayan mo ang temperatura sa palibot niini. Likayi ang kahon nga mabangga sa direktang kainit sa Adlaw. Hinunoa, pilia ang bugnaw ug luwas nga lugar sama sa ilawom sa dakong kahoy, kasagingan, o kaha sa silong sa balay, bodega sa mga prutas, garahe, o tungod sa balisbisan.

Busa, imbes magbagulbol sa nanimahong basura, maghimo hinuog worm farm. Ug masugdan mo pa ang pananom-tanom nga libre na sa pangabono.--

Bag-ong mga Barayti nga Magustohan mong Itanom

Ni ZAC B. SARIAN
Bisaya Pebrero 17, 2010

DILI kadudahan nga ang pribadong kompaniya sa binhi nagbuhat sa ilang trabaho sa pagsangyaw sa industriya sa paggulayan dinhi sa nasod. Sila ang responsable sa pag-ugmad og bag-ong mga barayti pinaagi sa ilang kaugalingong aktibidad sa pagpasanay o pinaagi sa pagpaila-ila sa gisagop nga mga barayti gikan sa gawas sa nasod. Ug sila aktibong nagpahibalo sa mga mag-uuma sa naugmad nilang mga teknolohiya.

Usa sa mga aktibong nagpasanay og tropical vegetables mao ang Allied Botanical Corporation nga dunay 23 ka ektarya nga experimental farm sa Tayug, Pangasinan. Didto, ang mga plant breeder nagprodyus og bag-ong haybrid nga dili lang daghan ang maani, makasugakod usab sa peste ug sakit sa tanom. Gisulayan usab nila didto ang mga barayti nga naugmad sa langyawng mga kompaniya sa binhi aron makapili og haom nga mga tanom alang sa lokal nga kondisyon.

Gibisitahan namo dili pa lang dugay ang experimental farm sa Allied Botanical ug nakaplagan namo ang daghang kaugmaran nga magustoang masayran sa mga local vegetable grower. Nasayod ka ba, pananglitan, nga dunay gipaila-ila nga matang sa cabbage kun repolyo nga mahimong anihon sulod lang sa 30 ka adlaw gikan sa pagtanom sa semilya? Dako kaayo kinig kalahian tandi sa naandan nga 60 ka adlaw o sobra pa sa ubang mga barayti usa kini mahimong anihon. Gitawag kini og Condor Green Max nga makaporma og compact head nga motimbang og halos usa ka kilo. Ang nakaayo niini kay mahimo kining patuboon sa patag maong mahimo kining itanom sa daghang dapit sa atong nasod.
Laing outstanding cabbage variety nga gidistribyut sa Allied mao ang Green Helmet nga maoy mananaog sa unang ganti sa bag-o lang natapos nga kompetisyon sa Sugbo. Makaporma kinig flat head nga motimbang og 1.2 ngadto sa 1.5 ka kilo. Hinuon, mahimo lang kining anihon 60 ngadto sa 65 ka adlaw gikan sa pagtanom.

Laing usa ka bag-ong high-value crop nga gipagawas sa Allied sa miaging tuig mao ang Señorita sweet corn nga gipasanay ni Cris Alibuyog, ang superintendent sa umahan sa kompaniya. Ang puso ning maong sweet corn gagmay tandi sa kadaghanang barayti apan kining maisa nahilahi sa naangkon niining super sweetness. Ang upat ka puso motimbang nag usa ka kilo. Si Alibuyog usa ka plant breeder nga nakatapos sa iyang masters degree in plant breeding sa UP Los Baños. Siya usab ang responsable sa pagpasanay sa dagkog puso nga sweet corn nga gitawag og Dabiana, ang matag puso motimbang og 350 ngadto 400 gramos.

Ang mga eksperto sa Allied wala lang magpasanay og mga tanom aron makaprodyus og haybrid nga nagbaton og outstanding characteristics. Nagpahigayon usab sila og intensibong pagpili ug pag-ugmad sa open-pollinated nga mga barayti nga makuha gikan sa nagkadaiyang tinubdan. Usa ka outstanding selection sa pole sitao kun batong ang gipagawas sa miaging tuig. Gitawag kinig Four Star, ug paspas motubo ug himungahon. Kasagaran upat ka pods ang maugmad gikan sa usa ka punoan, ang matag pod may 57 ngadto sa 61 ang gitas-on. Ang pods gahion ug dark green ang bulok. Ug mga 45 ka pod motimbang nag usa ka kilo.

Si Cristy Vidad, kinsa responsable sa pagpahigayon og panukiduki sa batong ug ubang mokatay nga utanon (legumes) miingon nga ang pods kagumkom kon half-cooked. Girekomendar niya nga gisahon ang pods uban sa ilang kaugalingong Panigang King hot pepper aron makahimo og spicy sitao dish. Maayo usab kini alang sa pagluto sa ubang mga utanon ngadto sa “pinakbet” o ubang paagi sa pag-andam og pagkaon.

Laing barayti sa batong ang Tristar, nga gipagawas upat ka tuig na ang minglabay apan hangtod karon, paborito gihapon sa mga mag-uuma. Himungahon usab kini apan ang pods medyo mugbo ug gagmay kaysa Four Star.

Alang sa mga mag-uuma nga gusto sa low-growing beans nga wala na magkinahanglan og pakatayan, ang Allied nag-ugmad usab og pipila ka barayti. Anaa, pananglitan, ang Improved Sumilang nga makaprodyus og light green pods nga tag-as kaysa ubang mga barayti. Ang unang bunga mahimong anihon 45 ka adlaw gikan sa pagtanom. Laing dwarf bean mao ang cowpea nga gitawag og Indian Blackeye. Kini usa ka barayti nga puti ang liso ug himungahon usab.

Ang Allied Botanical sa dili madugay magpagawas na usab sa duha ka bag-ong outstanding squash hybrid nga gipasanay ni Ben Solomon Organo. Ang usa nagdala sa code name SQ-4 nga dunay potensiyal nga makaanig 35 ka tonelada matag ektarya. Ang matag punoan moanig 3 ngadto sa 4 ka bunga, nga motimbang og tulo ngadto sa 4 ka kilo matag usa. Ang unang bunga mahimong anihon 90 ngadto sa 95 ka adlaw gikan sa pagtanom. Ang bunga tam-ison, matod ni Organo, ug dunay kalamian nga giingon sa mga Tagalog og “maligat” nga nagbaton sa karakteristiks nga nagustoan sa halos tanang pumapalit.

Ipagawas usab sa dili madugay ang SQ-3, ang gamayng bersiyon sa SQ-4, ang matag bunga motimbang labing menos 2.75 kilos. Ang bunga halos hingpit nga dark green, nga dunay pipila ka puntik-puntik nga light greens. Ang duha ka barayti mahimong makasugakod sa virus diseases. Ang kalabasa maayo usab nga money-maker. Daghang mag-uuma ang nananom niining maong matang tungod kay wala kini magkinahanglan og dakong kapital aron maprodyus. Sa halos tanang higayon, pasagdan lang kining mokatay sa yuta.

Laing paboritong money-maker alang sa mga mag-uuma mao ang paliya. Sa dili madugay, ang Allied Botanical magpagawas na og bag-ong haybrid nga gitawag og Tomahawk. Usa kini ka himungahon nga matang og makaprodyus og bunga nga igo-igo ang gidak-on, ang matag usa motimbang labing menos 200 gramos. Ang lima ka buok niini motimbang nag usa ka kilo.

Ang mga tigpasanay nakaobserbar nga ang mga manananom sa Ilocos ug Central Luzon mas pabor sa barayti nga moprodyus og daghang bunga bisan kon kini gagmay. Ang Tomahawk giugmad alang sa mga mag-uuma sa amihanan, matod pa ni Cris Alibuyog. Hinuon, dugang pa niya, nga sa Southern Tagalog, ang mga mag-uuma mas pabor sa paliya nga dagkog bunga.

Atangi usab ang pagpagawas sa bag-ong sweet pepper hybrids sa Allied Botanical. Ang mga tigpasanay sa kasamtangan nagsulay sa bag-ong crosses sa nagkadaiyang lokasyon. Usa sa labing kalaoman nga haybrid nga gidahom nga ipagawas alang sa komersiyal nga pagpananom sa dili madugay nailhan lang sa codename nga ABX-203. Ang usa ka punoan makaprodyus og labing daghan 300 ka bunga sa usa ka tingpananom kon maatiman lag maayo. Ang bunga may bulok nga yellow nga mahimong orange sa hinunga-tunga sa pagtubo niini, ug mahimong bright red kon hingpit nang mahinog.

Ang Allied Botanical padayon nga nag-ugmad og bag-ong mga barayti sa tanom nga nagbaton sa pinangandoyng mga kinaiya. Kini nag-apil sa cauliflower, broccoli, lettuce, sorghum, sunflower ug ubang flowering ornamentals. Apan kini sa lain na usab nga estorya.—