Giya sa Pagtanom og Kalabasa

Ni E.S. GODIN
Bisaya Dec. 15, 2010

NAGKADAGHAN ang nakaamgo karon sa maayong kahigayonan nga dala sa pagpananom og kalabasa (Cucurbita moschata) gumikan sa nagkadako natong populasyon ug sa pagpanungha sa bag-ong teknolohiya sa pagproseso sa mga abot sama sa paghimo niining harina ug uban pang gamit.

Ang komun kaayong klase sa kalabasa nga ginatanom karon sa mga mag-uuma sa atong nasod mao ang Suprema ug Gracia, parehong F1 (First Generation) variety nga mga produkto sa East West Seed Company. Hinuon, dunay mas bag-o nga mga barayti apan wala pa ipagawas para sa komersiyal nga pagpananom tungod kay padayon pang gisulayan ang potensiyal niini.

Sa daklit, ingon sa dili na angay pang tun-an ang pagtanom og kalabasa. Apan sa dinagko nga produksiyon, dili maayong mosalig na lang sa tradisyonal nga pamaagi gamit ang sentido komun. Mas makatabang ang pagtamod sa mga giya nga naugmad sa mga ekspirensiyado na niini.

POTENSIYAL NGA ANI
Segun sa mga pagsulay nga gihimo sa East West, ang Suprema nga kalabasa moanig 40-50 ka tonelada matag ektarya basta maayo kining pagkaatiman. Bagaon kinig unod nga kolor yellow orange ngadto sa orange. Ang matag tanom mobungag 3-4 ka buok nga motimbang og 4-12 kilos o kapin pa kada usa.

Ang Gracia F1, sa laing bahin, nga naugmad dili pa kaayo dugay maoy maisip nga improved variety sa Suprema. Susama sa Suprema ang kalidad ug gidaghanon sa bunga apan mas sayo maharbesan. Si Ginong Santiago Arcilla sa Tanza, Cavite nagtanom niini sa miaging tuig og 900 ka liso sa 2,700 metro kuwadrado nga luna. Pagkatibas sa tanom mikabat og 5 ka tonelada ang kinatibuk-an niyang naani nga nahalin og P13 kada kilo.

HAOM NGA YUTA UG KLIMA
Ang kalabasa mahimong ikatanom dinhi sa atong nasod sa tibuok tuig. Mas mohaom kini sa mga dapit nga lanubo ang yuta nga abunda sa organic matter ug dili daling malanawan. Kon ang yuta posibleng lanawan, kinahanglan himoan kinig maayong kanal. Ang gikinahanglang soil pH niini anaa sa 5.5-7.5 ug sensitibo kini sa yuta nga paraton o mga uma nga duol sa baybayon.

PAG-ANDAM SA YUTA
Darohon ang yuta makausa ug paagian kinig karas kaduha o katulo sa dili pa maghimog tamnanang bungdo (marking) pinaagi sa pagtudling. Ang rekomendadong distansiya sa pagtanom kinahanglang 2m x 2m ngadto sa 2m x 3m tali sa kada punoan ug linya o tudling. Kon ang yutang tamnan may soil pH nga ubos sa 5.5, magbutang og apog o lime, sa gidaghanon nga 1000-3000 kilos matag ektarya depende sa soil acidity niini usa ka bulan sa dili pa pugsan.

Mag-aplay usab og organikong abono sama sa animal manure o kaha compost 1/2 sa kilo kada hutok dugang sa abonong complete (14-14-14) sa gidaghanon nga 50g pinaagi sa pagsagol niinig maayo sa yutang tamnan.

PAGPAGITIB SA MGA LISO UG PAGPUGAS
Sa dili pa ipugas, pagitibon o pagisongon (pregerminate) una ang mga liso pinaagi sa pagtuslo niini sa limpiyong tubig. Dangtag pila ka minuto, haw-ason kini ug dayon puston sa basa nga limpiyong panapton sulod sa 1-2 ka adlaw.

Magpugas og tagurha ka liso direkta sa kada hutok. Aplayan (drench) og Calcium nitrate sa gidaghanon nga 100g/16 litrong tubig 4-5 ka adlaw human sa pagpugas.
Pito ka adlaw human manggitib ang mga tanom, aplayan og gamayng Furadan libot sa kada punoan ug mag-drench usab sa rekomendado nga systemic fungicides. Ang Furadan manalipod sa linghod nga mga lawngon batok sa mangaon nga mga insekto sama sa ulod ug squash beetle, ang systemic pungicide moprotehir batok sa soil borne pathogens nga dili makasulod agi sa mga gamot ingon man mopugong sa impeksiyon sa linghod nga mga dahon ug lindog.

PAGPANGABONO
Ania ang girekomendar nga tamdanan sa pagpangabono agad sa tayming ug gidahanon sa iaplay:

Angay timan-an: Ang foliar nga abono mahimong iaplay nga isagol sa rekomendadong pestisidyo sa edad nga 3-4 ka semana gikan sa pagpanurok. Sa sidedress nga pag-abono, gitambag ang paghimog duha ka buho sa isigkapikas kilid sa gilay-ong 10-12 cm gikan sa punoan sa unang aplikasyon ug 0.25m-0.5m alang sa mosunod nga mga aplikasyon dayon tabonan kinig pinong yuta.

PAGPATUBIG
Ang kalabasa sagad nga nagsalig lang sa ulan. Kon mokaping semana na nga walay ulan, ilabi na kon panahon gayod sa ting-init, patubigan ang mga tanom pinaagi sa pagpabaha agi sa mga tudling. Ang kausa matag semana igo na ug likayan gayod nga walay tubig nga magpundo. Hinuon, kon gagmay pa ang mga tanom, ang pagpamisbis gamit ang springkler gikinahanglan gayod sa igo-igo lang nga kaumogon.

PAGHINLO SA MGA SAGBOT
Gitambag ang pagpaagig daro o pagsurko sa kalabasaan diha sa matag huwa nga espasyo (gitawag og tabla sa ubang mga mag-uuma) aron pagkontrolar sa mga sagbot sa gugagmay pa ang mga tanom. Apan sa panahon nga mosugod nag pangatay ang mga bagon o sa mga 6-8 ka semana na gikan sa pagtanom, kinahanglan na gayod ang mano-mano nga pagpangguna. Padayonon ang pagpangguna hangtod nga mobaga na ang kalabasa ug dili na makatubo ang mga sagbot.

PAG-ANI UG PAG-ANDAM NIINI ALANG SA PAGTUMOD
Ang pagpangharbes mahimong ipahigayon sa bisan unsang orasa sa adlaw mga 85-90 ka adlaw gikan sa pagpugas. Ang timailhan sa anihonon nang bunga mao nga kon kini mature green na ug medyo waxy og hitsura. Ang pagpangani sagad ginahimo kaduha o katulo depende sa presyo niini sa merkado. Ang nakanindot sa kalabasa kay mahimong unya-unyaon (delay) lang una ang pagharbes; bisan tuod ang paglangan makapausab sa kolor niini ngadto sa pagka mature yellow o hinog-hinog na. Hinuon, ang berde nga bunga mas makamandar og maayong presyo tandi sa yellow. Ang kalabasa ginatumod ngadto sa merkado nga kamadahon lang sulod sa trak. Kon dili pa ikatumod dihadiha, hiposon kini sa landong nga dapit nga luwas sa kaumog ug kainit. Ang taas nga temperatura moresulta ngadto sa taas nga respiration rate ug daling pagkauga nga mosangpot sa pagresiko ug maibanan ang maayong kalidad sa produkto. Ang gidugayon sa pagtenel kun shelf life nagaagad sa kondisyon sa paghipos, sa 20 diyas sukad sa pagharbes mga 50% nga magpabilin pa ang green rind niini. Sa kinatibuk-an, ang kalabasa mahimo gayong matenel og dugay-dugay basta wala lay samad o bun-og sa pagharbes.—